Wordt X, zoals Twitter tegenwoordig heet, een nieuw bastion van woke cultuur? Als het aan de nieuwe CEO Linda Yaccarino ligt wel. Sociale veiligheid is volgens haar het toverwoord in de grote klus om X na alle turbulentie van de overname weer gezond en stabiel te maken. Onder die noemer wordt stilzwijgend een agenda van censuur en onderdrukking uitgerold over het sociale mediaplatform. Vooralsnog staat Elon Musk erbij en kijkt ernaar, terwijl zijn mooie praatjes over het belang van een “free speech platform” met de dag minder waard worden.
Zonder twijfel staat X voor grote uitdagingen. De 44 miljard dollar die Musk voor Twitter betaalde, is voor een groot deel in rook opgegaan. Het bedrijf is in waarde gekelderd toen bleek dat meer gebruikers dan gedacht geautomatiseerde robot-accounts waren. De agenda van Musk om radicaal ruimte te maken voor het vrije woord viel bovendien niet goed bij een aantal grote adverteerders. Zij vrezen dat te ongebreidelde vrijheid van meningen leidt tot allerlei vormen van online geweld en extremisme, wat negatief kan afstralen op hun bedrijf. Zij kiezen daarom steeds vaker voor adverteren op concurrenten als Facebook, Google en LinkedIn, platforms die veel actiever dan X censureren op “ongewenste” uitingen.
Paul Cliteur beschreef onlangs al in een stuk op de website van Ongehoord Nederland hoe Yaccarino te werk wil gaan. Centraal in haar aanpak staat de term “brand safety”: X moet een platform worden waar bedrijven weer veilig kunnen adverteren. Hoe meer X lijkt op een gezellige huiskamer, hoe prettiger dat is voor adverteerders.
Lees het stuk van Paul Cliteur over de strijd voor het vrije woord op X:
Twitter/X wordt een soort NPO in het groot
Yaccarino onderstreept het ideaal van Musk om van X een “free speech platform” te maken, maar zegt tegelijkertijd dat “freedom of speech” niet per se hetzelfde is als “freedom of reach”. Want, zo luidt de logica van Yaccarino, een hoop uitingen zijn misschien wel “lawful”, maar ook “awful”. Deze uitingen mogen van haar op X niet langer vrij de ruimte krijgen. Over de vraag wat wel en niet “awful” is en wie dat bepaalt, horen we Yaccarino overigens niet.
Om de freedom of reach van bepaalde uitingen te beperken, grijpt Yaccarino naar het concept shadow banning. Gebruikers die inhoud verspreiden waarmee de brand safety op het spel komt te staan, worden de-amplified, oftewel raken hun bereik kwijt. Posts van deze gebruikers worden niet meer breed gedeeld in de tijdlijn van anderen, hun accounts zijn niet meer op te zoeken via de zoekbalk en bovendien wordt hun aantal volgens “vastgezet”: zij kunnen niet verder groeien. Accounts met een shadow ban worden door het algoritme van X dus op een zijspoor gezet.
Dit is sinds het aantreden van Yaccarino met steeds meer gebruikers op X gebeurd, waaronder met mij en eerder genoemde Paul Cliteur. Zonder enige waarschuwing of uitleg is ons account “in de schaduw” gezet, wat de facto betekent dat wij geen stem van betekenis meer zijn op het platform. Kennelijk worden onze kritische beschouwingen op wetenschap, media en politiek door X gezien als “lawful, but awful”. Wij verliezen op die manier beiden een groot bereik van tienduizenden volgers, met wie wij voorheen met een druk op de knop konden communiceren.
Elon Musk weet van de problemen met shadow banning af, en zit duidelijk met zijn handen in het haar. Hij is weliswaar de eigenaar van X, maar waarschijnlijk is Yaccarino – die ook nauwe banden heeft met het World Economic Forum – onder druk van investeerders toch als CEO aangesteld. Zij wordt in haar sector breed gezien als een genie op het gebied van marketing en advertising, en dus als de ideale persoon om de terugloop van adverteerders te stoppen. Maar de gedroomde persoon om de doelstelling die Musk met X heeft te bereiken – radicale vrijheid van meningsuiting – is ze duidelijk niet.
Dat Musk en Yaccarino soms een gespannen verhouding met elkaar moeten hebben bleek ook toen Yaccarino gister sprak op een groot tech-event in Silicon Valley: de Code Conference. De komst van Yaccarino naar deze conferentie werd binnen de tech-wereld groots aangekondigd. Dit was haar eerste grote publieke optreden sinds haar aanstelling als CEO, en ze hoopte daar ongetwijfeld te kunnen schitteren. Maar ze werd op het podium verrast toen de interviewer zei dat Musk zojuist had besloten dat alle gebruikers in de toekomst voor X zullen moeten gaan betalen. Yaccarino wist van niets en moest ter plekke een reactie improviseren.
Kennelijk zitten Musk en Yaccarino in een machtsstrijd verwikkeld over de koers om het noodlijdende bedrijf weer financieel gezond te maken. Waar Yaccarino inzet op sociale veiligheid en brand safety, wil Musk naar een ouderwets model van betalende abonnees. In dat laatste geval hoeft er geen censuur te worden gepleegd om adverteerders binnen boord te houden, en kan Musk vasthouden aan zijn idealen van radicale vrijheid van meningsuiting. Maar als het Musk al lukt om deze koers door te duwen in zijn bedrijf, dan nog is het de vraag of dit X kan redden. Experts in de tech-industrie vrezen een grote leegloop van gebruikers als een verplicht betaalsysteem wordt ingevoerd.
De casus van X laat zien hoe de strijd om het vrije woord tegenwoordig wordt gevoerd over het thema sociale veiligheid. Vergelijkbare dynamiek zag ik de afgelopen jaren ontstaan bij de Universiteit van Amsterdam, waar een soortgelijke mix van moralistisch streven naar inclusie enerzijds en financieel-economisch pragmatisme anderzijds de drijvende kracht is achter de verstikkende fatsoenscultuur die de academische vrijheid volledig heeft uitgehold. Ook op de platforms van Big Tech wordt een gevaarlijke agenda van censuur en surveillance uitgerold onder de vlag van sociale veiligheid en fatsoen.
Lees meer over de totalitaire machtsgreep van Big Tech:
Big Tech loopt op schema met totalitaire machtsgreep
Willen we onze vrijheid bewaren de komende jaren, dan is het van essentieel belang dat we een goed antwoord formuleren op de oprukkende fatsoenscultuur. De casus van X laat zien dat dit zo eenvoudig nog niet is. Enkel op de trom van het vrije woord slaan is in elk geval niet genoeg. Er is nu eenmaal een behoefte aan sociale veiligheid vanuit de kant van de grote bedrijven die hun merk willen beschermen en die aan “corporate social responsibility” doen. Maar die behoefte is er ook vanuit consumenten, want zij willen zichzelf en hun kinderen beschermen tegen giftige sociale omgevingen waar je hard kan worden aangevallen of buitengesloten, en waar allerlei informatie ongefilterd wordt aangeboden.
De oplossing zit hem in een nieuwe vorm van beleid op het gebied van sociale veiligheid. Inclusie moet inderdaad het toverwoord zijn, maar dat moet dan ook inclusie zijn naar alle vormen van diversiteit. Niet alleen vrouwen, LHBTI’s en mensen van kleur moeten zich veilig voelen, maar ook mensen met meningen en overtuigingen waarmee zij in de minderheid zijn. Dat laatste fenomeen noem ik ook wel viewpoint diversity. Echte sociale veiligheid biedt ook een veilige plek voor bijvoorbeeld vaccin-critici, WEF-complotdenkers, klimaatsceptici en andere mensen met posities die van de mainstream afwijken.
Lees meer over mijn aanpak tot D&I voor organisaties:
Een structurele aanpak voor moderne uitsluiting
Sociale veiligheid creëren voor al deze verschillende posities: dat is een grote uitdaging, maar het kán wel. Dat heb ik zelf ondervonden als adviseur en trainer op het gebied van Diversiteit & Inclusie (D&I) de laatste jaren. Ik heb een eigen aanpak ontwikkeld die draait om een “brede definitie van diversiteit”, en die inclusie nastreeft waarbij zelfs de grootste tegenstelling van de huidige tijd wordt overbrugd: die tussen wokie en wappie. Ik wens X eenzelfde toekomst toe, maar met Linda Yaccarino aan het roer moeten wij vrezen dat het vrije woord ook op dit platform zal vallen.