Ik heb onlangs voor BNR meegewerkt aan een podcastserie over de geschiedenis van hiv en aids in Nederland. Ik had meegedaan omdat ik een kritische stem wilde toevoegen over de farmaceutische industrie. Afgelopen donderdag verscheen de serie op Spotify en wat blijkt tot mijn verbazing: mijn bijdrage is er grotendeels uitgeknipt.
Ik wilde in de podcast graag een fundamenteel punt maken over hoe de homobeweging zich laat corrumperen door Big Pharma, een punt dat zeer gevoelig ligt in de homobeweging. Daar wordt Big Pharma namelijk vaak op een voetstuk gezet, want door de medicijnen van farma is de hiv-epidemie onschadelijk gemaakt.
Wie zich kritisch uitlaat over farma wordt in de homobeweging vaak weggezet. Ik heb het hier allemaal over gehad met de redactie van BNR in de voorgesprekken. Ik heb uitgelegd dat mijn punt gevoelig ligt maar dat het ook niet kan dat niemand hierover spreekt. BNR vond het spannend om mijn standpunt een podium te geven, maar besloot uiteindelijk toch om me uit te nodigen.
Ik ben wel een uur geïnterviewd door BNR op hun kantoor bij het Amstelstation in Amsterdam. De uiteindelijke podcastserie verscheen van de week onder de naam Uitgedokterd op Spotify. En wat bleek? Er zijn maar twee keer drie minuten van mij in de serie verwerkt, en met name nietszeggende generieke quotes. Mijn fundamentele kritiek op de relatie tussen de homobeweging en de farmaceutische industrie is grotendeels weggeknipt.
Ik vind dit erg jammer. De journaliste die mij interviewde vertelde na afloop al dat ze zo in haar maag zat met de podcastserie. Ze hadden namelijk geld aangenomen van de farmaceutische industrie om de productie van de podcastserie te financieren. Ze had daar wat gewetensnood bij en ze vroeg zich af of dit wel samen kan gaan met journalistieke onafhankelijkheid. En inderdaad blijkt achteraf dat mijn kritische perspectief eruit is geknipt.
Het punt dat ik heb gemaakt in de weggeknipte stukken is het volgende. Ik vind dat de homobeweging zich sinds hiv veel teveel heeft laten kapen door de farmaceutische industrie. Die industrie verdient niet alleen grof geld aan homo’s, maar bepaalt ook het narratief over ziekte en gezondheid van homo’s.
Ik vind dat een virus als hiv niet alleen medisch benaderd moet worden, maar ook moet worden gezien als een verschijnsel met een culturele boodschap. Wat wil hiv de homobeweging duidelijk maken? Het feit dat zo’n moeilijk overdraagbaar virus met zo’n lage besmettelijkheid zo welig tiert in de homobeweging, komt ook door het excessieve seksuele gedrag van homo’s.
Daar wil ik het al vanaf 2016 graag over hebben: homo’s vertonen sneller dan hetero’s allerlei excessief gedrag als het gaat om seks en drugs. Er worden op het gebied van seks en drugs ongelofelijke risico’s genomen. Daarom hebben we in de homobeweging te maken met veel soa’s en verslavingsproblematiek.
Ik wil dat deze problemen niet alleen maar worden weggemedicaliseerd met medicijnen, maar ik wil dat we daarover praten met elkaar. Om zo te verkennen hoe we ons eigen gedrag kunnen begrijpen. En om samen aan te kunnen kijken welke pijn daarachter kan zitten.
We weten dat homo’s door het opgroeien in de heteronormatieve samenleving meer dan hetero’s worstelen met een collectief trauma. Er is steeds beter aangetoond dat er zoiets bestaat als het homotrauma, dat een grote bedreiging vormt voor het welzijn van homo’s. Dat zullen we met elkaar moeten aankijken als we dat ook gezamenlijk willen helen. We zullen niet alleen maar pillen moeten slikken, maar ook met elkaar moeten praten over onze mentale gezondheid.
Lees mijn stuk over homotrauma in De Correspondent (2016):
Loop mee door het Amsterdamse homonachtleven en zie hoe makkelijk je daar kunt verdwalen
Al vanaf het moment dat ik me hier over uitspreek, in 2016, kreeg ik heftige kritiek vanuit de homobeweging. Want ik zou zo teveel de schuld van zaken als hiv en drugsmisbruik bij homo’s zelf leggen. En daarmee zou ik tegen het narratief van homofoben aanschurken, die vanaf het begin van de hiv-epidemie hebben gezegd dat aids een manier is van God of de natuur om homo’s te straffen voor hun seksuele gedrag. En zo werd ik met mijn kritiek op de afhankelijkheid van homo’s van Big Pharma vaak weggezet als homofoob, conservatief, anti-wetenschap, anti-medicijnen, etc.
Natuurlijk ben ik niet tegen medicijnen. Het is geweldig wat de farmaceutische bedrijven allemaal aan medicijnen tegen hiv hebben kunnen ontwikkelen. Daarmee zijn natuurlijk vele levens gered. Maar met medicijnen alleen zullen we de hiv-epidemie nooit oplossen. We zullen als beweging ook naar onszelf en ons eigen gedrag moeten kijken. Niet om onszelf daarmee als ‘schuldige’ van zaken als aids aan te wijzen, maar om onszelf beter te leren begrijpen.
Waarom nemen we zulke excessieve risico’s op het gebied van seks? Waarom hebben we seks zo nodig voor ons geluk? Welke collectieve pijn zit hierachter? Hoe kunnen we dat samen helen? Hoe komen we als gemeenschap tot nieuwe invullingen van welzijn, zingeving, liefde en geluk? Hoe kunnen we dat vertalen naar een nieuwe activistische agenda tegen het heteronormatieve patriarchaat? Dat zijn de vragen waarin ik geïnteresseerd ben.
In een homobeweging die voor een groot stuk gefinancierd wordt door Big Pharma en die medicijnen veel teveel kritiekloos verafgoodt, is het moeilijk om dit geluid een podium te geven. Daar moet je tegen gelikte campagnes aanboksen die door Big Pharma worden gefinancierd.
Zo is er U=U (Undetectable = Untransmittable), de wereldwijde campagne die verkondigt dat hiv-positieve homo’s die aan de medicijnen zitten het virus ook zonder condoom niet meer kunnen overdragen. Daarnaast is er in Amsterdam een zeer actieve groep, gefinancierd door Big Pharma, die zich inzet voor het gebruik van PrEP voor hiv-negatieve homomannen. Dit is een pil die preventief geslikt kan worden tegen hiv-transmissie en die ook steeds meer wordt gebruikt als alternatief voor het condoom. De GGD promoot via de YourPrEP-app het gebruik van deze pil.
En zo slikken we al onze problemen weg met farma, tot groot genoegen van deze door en door corrupte miljardenindustrie. Wij homo’s zijn hun kritiekloze afzetmarkt geworden. Wij homo’s associëren hun middelen alleen nog maar met bevrijding en vooruitgang. Deze houding naar Big Pharma past goed in de algehele vervlakking van de homobeweging, die steeds meer vergroeid raakt met het neoliberale kapitalisme en steeds minder visie en daadkracht toont. En zo wordt in de homogemeenschap steeds minder gesproken over zaken die er echt toe doen.
Wat betreft hiv wordt in de homogemeenschap eigenlijk in zijn geheel niet meer gesproken over het feit dat medicijnen altijd een schaduwzijde hebben. Dan gaat het niet alleen over bijwerkingen, maar ook over het feit dat medicijnen een gemakzuchtige houding kunnen uitlokken en snel het zicht kunnen ontnemen op de gedragskant van ziekte en gezondheid.
De homovoorvechters van de seksuele revolutie – vaak gestorven aan hiv – draaien zich om in hun graf als zij zouden zien hoe wij homo’s vergroeid zijn geraakt met de farmaceutische industrie. Hun homobeweging kwam juist voor een belangrijk deel voort uit fundamentele kritiek op het kapitalisme en de heteronorm die intrinsiek met dat systeem verbonden is.
Natuurlijk zouden zij het geweldig vinden om te zien welke medicijnen nu allemaal beschikbaar zijn tegen hiv. Maar dat de homogemeenschap deze pillen zo roekeloos en ondoordacht slikt, en steeds minder praat over de mentale pijn die ook achter de verspreiding van een virus als hiv schuilgaat, dat is het laatste wat zij hadden gewild.
Het is tijd om dit gesprek alsnog te voeren. Helaas heeft BNR een kans hiertoe laten liggen. Wie durft wel?