Vanuit de sociale wetenschappen zijn de laatste jaren allerlei nieuwe inzichten over complotdenkers gekomen, die het legitimeren om hen óók te zien als een minderheid naar wie gevestigde instituten inclusief moeten zijn. Wat centrale bevindingen en inzichten die ik de laatste jaren heb opgedaan over complotdenkers:
- Het complotlandschap is breed en genuanceerd en niet alle complotbewegingen zijn met extreemrechts te associëren.
- Het complotdenken heeft een lange geschiedenis in linkse politiek via het kritisch analyseren van de elite en hun streken. De toenemende grip van extreemrechts op complotdenken komt voor een groot deel door verslapping van links.
- Complotbewegingen genereren ook betekenisvolle sociale netwerken, en waardevolle en kwalitatief hoogstaande kennis die van belang is voor de samenleving als geheel.
- Het is generaliserend en stigmatiserend om complotdenken gelijk te stellen aan paranoia, psychose, waanbeelden en andere psychiatrische diagnostiek.
- Het serieus nemen en betrekken van complotdenkers bij mainstream kennisproductie leidt tot betere mainstream kennis en tot minder radicalisering in complotbewegingen. Win-win dus.
- Er is niets intrinsiek mis met complotdenken, sterker nog, het is belangrijk om er ruimte voor te maken omdat de geschiedenis heeft uitgewezen dat complotten vaak genoeg waar zijn.
- Er zijn zeker zorgen met betrekking tot rechts-extremisme in complotbewegingen. We moeten complotbewegingen zeker niet romantiseren. Het is belangrijk om geradicaliseerde kopstukken in complotbewegingen te isoleren, maar dit is een kleine minderheid.
- Het inclusief zijn naar de brede aanhang van complotbewegingen en het voorkomen van hun uitsluiting en stigmatisering is van belang om verdere radicalisering van complotbewegingen te stoppen.
Ook voor complotdenkers geldt dus: niet generaliseren, niet wegzetten, niet buitensluiten.
In plaats daarvan is het belangrijk dat we ook naar complotdenkers inclusief zijn. Dat betekent: het gesprek aangaan, ze erbij betrekken, ze serieus nemen waar ze zinnige dingen te zeggen hebben, en ze pas begrenzen waar ze radicaliseren.